كريم خان زند ، پايه گذار سلسله زنديه محسوب مي شود . اقبال جهانگشايي او ، بيش از هر چيز مديون اعتشاشاتي بود كه پس از قتل نادر در ايران سربرآورد و از سابقه دراز هفتاد يا هشتاد ساله اي برخوردار بود . وي قريب سه سال بعد از درگذشت نادر شهرتي نداشت و در ميان قبيله خود ، كه به دستور نادر در سال 1144 ه . ق . به خراسان كوچانيده شده بودند ، از حيثيت متعارفي برخوردار بود .

بي كفايتي هاي آشكار بازماندگان نادر و نزاعهاي برادر كشانه اي كه ميان آنان رخ داد ، موجب شد كه كريم توشمال (پهلوان ) در كنار دو تن ديگر از بزرگان ، به نامهاي علي مردان خان و ابوالفتح خان بختياري براي آرامش مناطق غربي و مركزي كشور به ميدان آيد . او پس از نشان دادن لياقتهاي مكرر ، از سوي قبيله خويش لقب خاني دريافت كرد . (1162 ه. ق .) بدين گونه وي توانست در پرتو تدبير و حسن عمل و صداقت بي رياي خويش ، برحريفان مزبور و نيز آزادخان افغان كه در آذربايجان تركتازي مي كرد و محمد حسن خان كه در استرآباد به سرمي برد غلبه كند .كريم خان از سال 1179 ه .ق . به صورت مستقل بر ايران فرمان راند . روابط او با شاهرخ ( نواده نادرشاه ) نيزكه بر خراسان فرمان مي راند ، خوب و مبين نوعي احترام به اولاد ولي نعمت پيشين خود بود.

حادثه مهم سالهاي پاياني عمر كريم خان ، لشكر كشي به بصره بود كه به سرداري برادرش ، صادق خان در سال 1189 ه.ق. انجام پذيرفت كه متاسفانه با مرگ شاه به انتها رسيد .

دوران چهارده ساله اخير زندگاني وي را ، بايد نعمتي براي مردم ايران شمرد ، چراكه توانست امنيت را در تمامي صفحات داخلي كشور و خليج فارس برقرار كند و پس از قريب پنجاه سال ناآرامي و جنگهاي مستمر ، طعم شيرين آسايش را به هموطنان خود بچشاند .

بامرگ كريم خان در سيزدهم صفر سال 1193 ه . ق . زكي خان ( برادر ناتني كريم خان ) بيشتر بزرگان زند و زبدگان دربار راكشت و ياكور كرد و به بهانه پادشاهي ابوالفتح خان و محمد علي خان ( فرزندان كريم خان ) اختيار امور را در دست گرفت . پس از چندي ، صادق خان بر او شوريد و از آنجا كه نيز تدبير درستي نداشت به دستور علي مردان خان كور و بركنار گرديد . وي پس از سه سال حكومت ، در سال 1199 ه. ق. درگذشت . پس از او ، جعفرخان زند (پسر صادق خان ) فرمانروايي را به دست گرفت و در سال 1203 ه. ق. به دست چند تن از خانهاي زنداني در شيراز كشته شد. آخرين بازمانده اين دودمان ، لطفعلي خان بود كه با وجود دلاوري و رشادت بسيار ، در برابر حريف كهنه كار پرتدبيري چون آقامحمدخان قاجار دوام نياورد و پس از دستگير شدن ، در ارگ بم به سال 1209 ه. ق. كشته شد و بدين ترتيب سلسله ديگري در ايران قدرت را در دست گرفت .

به طور كلي ، دوران تقريباً پنجاه ساله زنديه (1209-1160 ه. ق. ) عصر كشمكشهاي داخلي بود و مدعيان خارجي را يارا و انديشه آن نبود كه به ايران تجاوز كنند . سرحدات كشور نيز از هر جهت در اختيار دودمان هاي ايراني قرارداشت . همچنين ، با تحكيم اقتدار احمدخان ابدالي ( در صفحات جداشده ازهند به وسيله نادرشاه ) مي توان گفت كه نفوذ عنصر ايراني در شبه قاره هند كماكان برقراربود .