آيا تاكنون به زندگي ستارگان اين چشمك زنهاي درخشان كوچك آسمان انديشيده ايد و در اين نعمت بي كران آسمان كنجكاو شده ايد. با كمي دقت و اندكي نظر درمي يابيم كه اين پارچه ي سياه علاوه بر نقطه هاي ريز نقره اي رنگ عجايب بسيار شگفت ديگري در آن نيز وجود دارد كه هنوز چشم بشر به نيمي از آن نيز باز نشده است.

اكنون در ادبيات آسماني نگاهي بر پهنه ي اين عرش باعظمت مي كنيم:

آسماني بود بي ستاره و خامـوش كه صـدها سال از غـروب پرنورترين سـتارگانـش مي گذشت. گهگاه گذر تك شهابي تيرگي بي رحمانه ي آن را مي زدود اما درخش كوتاهش عطش تشنگان نور را برطرف نمي كرد تا اينكه در مرتعي بي زمان و زماني بي عدد و عددي در مكان نامعلوم نقطه اي از نور را در اوج بزرگي آفريد قرنها بود كه اجرام سرگردان آسمان خورشيدي را نمي يافتند تا گرداگردش حلقه زنند و منظومه اي را پديد آورند كه سرچشمه هاي حيات در گوشه اي از آن پديدار گردد سرانجام انتظارها به پايان رسيد و در وقت و زماني نامعلوم خورشيدي طلوع كرد بس درخشان گويي قصد داشت با پرتوافشاني خود حتي تاريكي هاي گذشته ي اين گوشه از آسمان را برطرف سازد. سيارات حيران عضو گم گشته و از هم گسيخته خود را يافته بودند.

منظومه اي نوراني شكل گرفت جاذبه ي خورشيد چنان بود كه سيارات بسيار دوردست را نيز به سوي خود فرامي خواند و اين بود كه ناحيه اي وصف نشدني در گوشه اي از آسمان پهناور پديد آمد. هيچ بشري تاكنون نتوانسته است راز آفرينش آسمان به اين بزرگي را كشف كند اجرام بسيار زياد در آسمان تاكنون براي كسـي قابل شمارش نبوده است اما عده اي از انديشمندان با تفكر و مطالعه توانسته اند اندوخته هاي اندكي را در اين باره كشف كنند چگونگي پيدايش جهان به وسيله ي انفجار بزرگ، تا كنون در اين باره شايد مطالبي را شنيده باشيم اما هنوز يك نظريه ي قوي و پاي بند و قانوني در اين باره نداريم. در آسمان بيليونها ستاره وجود دارد كه خورشـيد حتي جزء كوچكترين ستارگان هم محسوب نمي شدند ستارگاني در آسمان به نام غول هاي سرخ وجود دارند كه شايد ميليون ها خورشيد را در دل خود جاي دهند.

كهكشان ستارگاني كه خورشيد ما بدان تعلق دارد فقط يكي از كهكشانهايي است كه در آسمان وجود دارد تعداد ستارگان قسمتي از آسمان در ناحيه ي شمالي آن از تعداد دانه هاي شن بر روي تمام كره ي زمين بيشتر است با اين تصور شايد فرض تمام ستارگان آسمان با دوره زندگي هاي متفاوت براي ما سخت باشد.

خداوند در قرآن كريم در سـوره ي جانـيته مي فرمايند: بدون شك در آسمان ها نشانه هاي عجيب و فراواني است براي آنان كه اهل يقين و ايمانند.

در نگاهي گذرا به دوره ي زندگي يك ستاره شاهد شباهت هايي از آن به دوره ي زندگي يك انسان هستيم با اين تفاوت كه دوره ي زندگي يك انسان در حدود چندين سال است اما دوره ي زندگي ستاره در حدود چند ميليـارد سـال است و در بعضي موارد حتي بيشتر اما يك ستاره هم مانند يك انسان متولد مي شود دوره ي زندگي نوباوگي را پشت سر مي گذارد بعد دچار بحراني در خود مي شود كه بلوغ نام دارد بعد به سنين بالا مي رود و بعد از آن به سال هاي آخر زندگي كه شايد در اين مرحله ميلياردها سال از زمان گذشته باشد مي رسد.

يك ستاره براي به وجود آمدن و متولد شدن با حركت هايي جزئي در يك سحابي به وجود مي آيد (سحابي ابر عظيمي از گاز و غبار است كه بسيار رقيق است و دماي آن كم است) حركت هايي جزئي در سحابي موجب تراكم هاي موضعي ماده مي شود. نيروهاي گرانشي بسيار زياد كمك به تجمع ماده در نواحي متراكم سحابي مي شوند كه اين در واقع پيش زمينه اي براي تولد يك ستاره است كه جرم اين مواد هنوز در ابتدا در حدود (يك بيليون بيليون بيليون است) بدين ترتيب بعد از مدتي شايد در حدود 10 بيليون سال طول بكشد كه ستاره اي زاده شود.

بعد از آن ستاره در مرحله ي نوباوگي تحت تأثير نيروي گرانشي منقبض مي شود و انرژي پتانسيل مكانيكي موجود در خود را به گرماي بسيار زياد تبديل مي كند در اين حالت جرم ستاره و بزرگي آن كه در حدود تريليونها كيلومتر بود به چند صد كيلومتر كاهش مي يابد و مي توان گفت فشار در مركز آن از صفر به چندين هزار ميليون افزايش مي يابد بعد از اين مراحل ستاره تقريباً به دوران بلوغ خود نزديك مي شود كه ستاره در اين دوران از نظر علمي بر روي رشته ي اصلي جدول هرتسپرونگ رسيده است در اين مرحله ستاره از نظر ساختاري تغييراتي را در خود انجام مي دهد ولي در كل در اين مرحله وضعيت زندگي ستاره خوب است بعد از بيـليونها سال سـتاره وارد دوره ي ديگـري مي شود كه به آن غول هاي سرخ مي گويند هنگامي كه ستاره به اين مرحله مي رسد وارد سنين بالا شده است در اين مرحله دما در بيرون قسمت مركزي به اندازه اي مي شود كه تبديل هيدروژن به هليوم امكان پذير مي شود و هم چنين لايـه هاي خارجي ستاره منبـسط مي شوند و ستاره تبديل به يك غول مي شود و همچنين دماي سطحي كاهش مي يابد و ستاره بسته به جرمش به غول و يا ابر غول سرخ تبديل مي شود براي ستاره اي مانند ستاره ي ما يعني خورشيد بيليونها سال اين وضعيت پيش بيني شده است.

بعد از اين مرحله ستاره سنش زيادتر هم مي شود در اين مرحله هسته ي هليومي ستاره هم زمان با انبساط قسمت هاي خارجي منقبض مي شود و دمايش افزايش مي يابد و در دماي 100 ميليون درجه واكنش جديدي آغاز مي شود و مسير زندگي تغيير مي كند در اين مرحله كه مرحله ي آخر يك زندگي براي ستاره است اگر يك ستاره جرمش كمتر از 2/1 برابر جرم خورشيد باشد ستاره به كوتوله ي سفيد تبديل مي شود كه هنگـامي كه يك سـتاره به كـوتوله ي سفـيد تبـديل مي شود مي گويند عاقبت خوبي داشته و و وضعيت خوبي به دست آورده است اما اگر جرم ستاره بيش از 2/1 برابر خورشيد باشد ستاره بخش بزرگي از جرم خود را به فـضا پـرتاب مي كند و به اين ترتيب موجب به وجود آمدن سحابي ابر نواختري مي شود و بعد تبديل به يك ستاره ي نوترني يا سياه چاله مي شود كه اين عاقبت و پايان خوشي براي زندگي چند ميليارد ميليارد ساله ي يك ستاره نيست براي ستاره ي نوراني منظومه ي ما عاقبت خوش و تبديل شدن آن به كوتوله ي سفيد پيش بيني شده است.