تعريف سيستم حمل و نقل

سيستم حمل و نقل مجموعه اي از وسايل ، امكانات ، تسهيلات ، مسيرها ، قوانين و مقررات است كه به منظور جابجايي افراد و كالاها بكار گرفته مي شوند .

اجزاء بوجود آورنده سيستم حمل و نقل عبارتند از :

اجزاء ثابت : كه همان شبكه حمل ونقل يا شبكه جاده ها مي باشند .

اجزاء حركت : شامل كليه اتومبيلها و وسايل نقليه مي شود .

اجزائ كنترل : قواعد استفاده از اجزاء ثابت و اجزاء‌ حركت مي باشد و به عبارت ديگر چگونگي كنترل سيستم ها و ايستگاه‌ها و پايانه مي باشد .

تعريف پايانه :

از نظر لغوي پايانه ( ترمينال ) به معناي پايان دهنده يا ختم کننده است. پايانه مسافربري نيز به مفهوم نقطه انتهايي مسافرت است. ولي اصولاً چون نقطه انتهايي يک مسافرت مطمئناً نقطه شروع مسافرت ديگري نيز مي باشد اصطلاحاً پايانه يا ترمينال مسافربري به محلي اطلاق مي گردد که مسافران براي شروع مسافرتهاي بين شهري و سوار شدن به وسيله به آن جا مي روند و هنگام رسيدن به مقصد نيز به پايانه ديگري وارد شده و پس از پياده شدن از وسيله نقليه از آن محل خارج و توسط وسايل نقليه شهري به نقطه مورد نظر خود دسترسي پيدا مي کنند. به عبارت ديگر پايانه بايد به محلي اطلاق گردد که مفصل ارتباطي بين مسافر با شهر ( توسط وسايل نقليه درون شهري) و خارج شهر و مقاصد سفر ( توسط وسايل نقليه بين شهري ) باشد. بنابراين اين محل يک مجموعه تسهيلاتي را براي مسافر، بار و وسايل نقليه بايد داشته باشد. بنابراين مي توان گفت « پايانه مسافري » نوعي تسهيلات حمل و نقلي در انتهاي خط يا مسير خدمات حمل و نقل عمومي مسافر است كه به منظور توقف وسايل حمل ونقل عمومي مسافر ، پياده و سوار كردن مسافرين و حذف تردد وسايل از معابر شهري جهت كاهش آلودگي محيط زيست در حاشيه شهرها احداث شده و داراي تاسيسات و امكانات براي ارائه خدمات وابسته به حمل ونقل مسافر مي باشد .

1-3- پيرامون سفر

آدمي از ديرباز با سفر کردن آشنا بوده و هيچ تاريخي را براي اولين سفر انسان نمي توان در نظر گرفت. بر طبق تعاليم ديني هر انساني قبل از به دنيا آمدن در عالم ازل بوده است که به خواست خدا کالبدي خاکي روح آن جهاني او را اسير مي کند و اين لحظه پيوند، همزمان با همان سفر اول انسانها يعني تولد است و هر آدميزاده اي بي شک پس از تولد با گذشت ايام به زمان سفر دوم خود که رجعت به عالم بالا و تنها گذاشتن و رميدن از اين قفس تنگ خاکي است نزديک مي شود. پس هر انساني به طور غير ارادي و روحاً در طول زندگي خود با 2 سفر آشنا خواهد شد: تولد و مرگ.  شايد روح آن جهاني انسانهاست که او را به سفر کردن و جستجوي اطراف وا مي دارد و شايد هم حس کنجکاوي و علاقه به ناديده هاست که او را به سفرمي کشاند. اهميت سفر بر کسي پوشيده نيست، با سفر کردن مي توان در زندگي روزمره ايجاد تنوع کرده و خستگي هاي ناشي از تکرار و يکنواختي را از تن بيرون کرد. مضافاً اينکه با کسب تجربه و آموخته هاي فراوان ضمن بهره مندي از خاطرات شيرين لحظاتي از امروز را براي آينده جاويدان نمود. در خصوص سفر گفته اند : (( اگر مايليد کسي را بشناسيد با او سفر کنيد. ))

(( دنيا ديدن به از دنيا خوردن هست )) يا (( بسيار سفر بايد تا پخته شود خامي، کباب پخته نگردد مگر به گرديدن ))

در پايان اين قسمت بيان يک نکته ضروري است و آن اينکه در سفر بايستي از لحظه هاي بدست آمده به خوبي استفاده کرد. اگر چه کوچک و کم اهميت باشند و اگر حتي سفر ما سفري غير تفريحي باشد، اين مغتنم شمردن زمان مي تواند خود منشاء خاطره انگيزترين لحظات به شمار آيند مثل نوشيدن يک فنجان چاي گرم در هواي سرد باراني در کنار همراهان يا جمع شدن درگرد آتش و تماشاي شعله هاي زيباي رقصان آن و شنيدن و نقل و ياد خاطرات ، يا مثل دويدن به دنبال کودکان در ساحل شني درياها يا ماسه هاي نرم و سوزان کوير را با پاي برهنه آزمودن يا مثل تماشاي طبيعت اطراف جاده هاي سر سبز شمال يا آسمان نيلگون و پر ستاره کوير يا مثل تماشاي طلوع آفتاب و غروب آن در دشت و شايد هم شنيدن صداي برخورد آب و صخره هاي سنگي يک آبشار و يا تماشاي يک بناي زيباي معماري کهن که يادآور تاريخ و فرهنگ و ملت گذشته هست که به يکبار در ذهن جاي مي گيرد و مي توان آنها را حس کرد. (( سفر مي تواند به زلالي آب و به رواني رود باشد و به مستي شراب که خود را بدان سپاري و براي کسي همچو ميزبانت زندگي کني و دشواريها را ناديده و سهل انگاري و شادکاميها را مغتنم شماري ))

1-4- تاريخچه سفر در ايران

فلات ايران از دير باز محل زندگي انسانهاي يکجانشين بوده است سفر پديده اي است مختص يکجانشين، و با کوچ کوچندگان تفاوتي ماهيتي دارد. انسان يکجا نشين براي سفر اقدام به احداث راه و رباط وکاروانسرا و ساخت وسيله نقيله مي کند. اين سرزمين که درميانه شرق و غرب تاريخي قرار گرفته مسير کاروانهاي تجاري بوده و سفر در آن چنان رونق داشت که هيچ ساختماني چنانکه کاروانسرا در سراسر آن وجود دارند اين گستردگي را نيافت و در کنار مسجد و خانه و کاخ و باغ، کاروانسرا يکي از معرفهاي ويژگيهاي معماري نمونه وار آن شد و چونان سفر، کاروان و راه ، کاروانسرا نيز از واژه هاي ادب فارسي بود . متاسفانه ، در عقب افتادگي تاريخي که اين مدت در چند سده اخير به هر دليل دچار آن شد، نتوانست در توسعه سفر به خودي خود و وسايل و تجهيزات وابسته به آن موفق شد و بالاخره وسايل و تجهيزات وارد شد و با گسستي که از نظر فرهنگي بوجود آمده، دستگاه واحدي که در آن هدف، وسيله و فرهنگ همراه باشند بوجود نيامد.

1-4-1 نگاهي به گذشته

با پيشرفت اوضاع اجتماعي و اقتصادي و ازدياد مسافر و کالا و گسترش شهرها کم کم کاروانسراها براي حمل و نقل و انبار کردن کالاها به کار گرفته شد و محلهاي جديدي به نام گاراژ براي اتوبوسهاي مسافربري ايجاد گرديد و تعداد اين گاراژها که در ابتدا در هر شهر از يک يا دو محل تجاوز نمي کرد با ازدياد جمعيت و مسافر متناسب افزايش يافته به طوريکه شرکت هاي متعددي براي حمل و نقل مسافر بين شهري بوجود آمد که هر کدام گاراژ مخصوص خود را بنا نهادند. با ورود و توسعه وسايط نقليه موتوري و بخصوص با ورود و به کارگيري اتوبوس براي بکارگيري ارتباطات بين شهري ارايه خدمات براي اين وسيله در گاراژهاي وابسته به بنگاههاي مسافري انجام شد. گاراژهاي مسافربري در نزديکي مرکز شهر و در امتداد خيابان هايي که به جاده هاي ارتباطي شهر با خارج مي رسيد مستقر شدند. با افزايش جمعيت شهرها و تراکم جمعيت و بوجود آمدن مسئله اي به نام ترافيک در شهرها و همزمان با رشد سفرهاي بين شهري که خود ناشي از تغييرات در ساخت اقتصادي کشور بوده تغيير و تحول در نظم ارايه خدمات مسافربري بين شهري مطرح گرديد و نظم جديدي که تمرکز ارايه اين خدمت در يک يا چند نقطه شهر بود پيشنهاد گرديد. اولين پايانه اتوبوس بين شهري کشور در سال 1354 درتبريز به راه افتاد و ترمينال جنوب تهران هم که شروع ساختمان آن از سال 1353 آغاز شده بود، رسماً افتتاح گرديد.