اروپا قسمتي از پهنه سرزمين وسيعي است بنام « اوراسيا » كه آنرا قاره آسيا فرا گرفته و در منتهي اليه غربي بصورت شبه جزيره اي به سوي اقيانوس اطلس پيش رفته است. در مقايسه با ساير قاره ها اين سرزمين از چند جهت داراي ويژگيهاي خاص است. مثلاً‌ از نظر اقليمي داراي معتدل ترين آب و هوا مي باشد و سراسر آن بجز قسمتي از شبه جزيره ايبري در اسپانيا و نواحي جنوب ايتاليا پوشيده از جنگل است و داراي رودهاي پر آب مي باشد.

ثانياً: داراي پر مضرس ترين سواحل مي باشد كه اين امر از نظر اقتصادي اهميت ويژه اي دارد.

ثالثاً: از لحاظ جغرافيايي اروپا بخشي از اسيا مي باشد اما آنچه به اين سرزمين خصوصيت قاره اي جدا از آسيا را بخشيده ويژگي تاريخي و فرهنگي آن مي باشد بعلت دارا بودن موقعيتطبيعي و شرايط اقليمي مساعد ، اين سرزمين زيستگاه و مأمن مطبوعي براي اقوام مهاجر بود و در تاريخ بعنوان خاستگاه تمدن مشخص شناسايي خسته شده است كه طبق ادعاي برخي از مورخين و جامعه شناسان ريشه هاي آنرا بايد در فرهنگ و تمدن يونان و رم و خاورميانه بخصوص فلسطين ( يهود و مسيح ) جستجو كرد.

معني اروپا «Earope»

اروپا در معني غروبگاه افولخورشيد است. اروپا وجه تسميه اي بود كه يونانيها به اين قسمت از Euro – Asia داده بودند. چون شناخت و آگاهي يونانيها نسبت به فرهنگ و تمدن آسيا و شمال آفريقا به مراتب بيشتر از اروپا بود ، عنوان غروبگاه « Sunset » گذشته از بيان موقعيت جغرافيائي اين منطقه نسبت به جزاير يونان ، مشعر به ابهام بي خبري يونانيها نسبت به اين سرزمين بوده است.

امروزه معني تحت اللفظي Main – Land , Europe يا سرزمين است كه با تعبير يوناني آن بسيار متفاوت است.

روميها با گسترش امپراطوري خود بويژه در قرن سوم ميلادي ، نفوذ خود را در داخل اروپا تا اقصي نقاط آن من جمله انگلستان اشاعه دارند و بدين ترتيب در راه فرهبخش و آشنا ساختن اقوام « گل » و « ژرمن » و غيره با فرهنگ خود نقش مؤثري داشتند. اشغال رم بوسيله بربرهاي شمال اروپا از جمله استروگتها ، بورگانه ها ، فرانكها و اتصاف آنها به آئين مسيحيت بيش از پيش راهگشاي آشنايي اروپائيان با تمدن رم گرديد.

از لحاظ جغرافيايي تعيين دقيق حقدود شبه جزيره اروپا كه ملحق به غرب آسيا مي باشد مورد اختلاف نظر بوده است. تا قرن 18 بويژه زماني كه امپراطوري عثماني ببر قسمت اعظم بالكان و شمال دريايي سياه تسلط داشت. غالباً حدود شرقي اروپا را حدود شرقي پرنس نشين مسكو مي دانستند اما امروزه اكثر جغرافي دانان غربي حدود شرقي اروپا را كوهپايه هاي «اورال» و تپه هاي «موگواداژار» و در طول رودخانه «امبا» تا سواحل شمالي درياي خزر مي دانند كه پس از قوسي از غرب درياي خزر و گذشتن از كومانيچ و كرچ Kerch به درياي سياه منتهي مي شود.

با آنكه در تعريف جديد از حدود شرقي جغرافياي اروپا ، قفقاز جزء آسيا آورده شده ، لكن قبرس و تركيه كه از لحاظ ژئولوژيكي (Geoloyic) جز اسيا هستند. غالباً‌ در قلمرو سياسي و فرهنگي اروپا آورده مي شوند.

ويژگي هاي تاريخي ـ فرهنگي اروپا

در قياس با ساير قاره ها اروپا از لحاظ فرهنگي ـ نژادي از همگوني و يكرنگي بيشتري برخوردار مي باشد هيچ يك از چهار قاره ديگر داراي چنان يكپارچگي در زمينه هاي زير نبوده است.

1. جمعيت تقريباً يكپارچگي سفيد پوت و غير رنگي البته در سالهاي اخير عده اي از رنگين پوستان ساير قاره ها از جمله سياهان آفريقا و زردهاي آسيا به اين قاره كوچ كرده و نژادهاي دور گه نيز پديد آمده است.
2. اشتراك در مذهب مسيحيت.
3. وحدت و اشتراك ريشه زباني بطوريكه بيش از 5/4 سكنه آن داراي ريشه زبان هندو اروپايي و كمتر از 5/1 به ريشه هاي (ايفور ـ فنلاندي ـ ترك ـ التايي ـ باسك و … ) مي باشند.
4. استفاده از لاتين بعنوان زبان مشترك علمي تا قرن 19.
5. ساختار سياسي ـ اجتماعي گسترده و يكدست نظام مسلط فئوداليسم طي راستايي زماني 14 قرن.
6. ساختار اجتماعي بر اساس طبقات اقتصادي.
7. پاسداري و دفاع از جهاد و ارزشهاي مشترك فرهنگي و اجتماعي چون همياري و مشاركت مادي و معنوي در پيكارهاي طيبي ، مبارزه عليه پيشرفت نفوذ تاتارها ، تركان عثماني و مورها يا موريشهاي شمال آفريقا.

اين اشتراك فرهنگي كم و بيش تا آغاز عصر جديد در ميان جوامع اروپايي تجليات عيني و خارجي داشت. اما بدنبال تحولات مهمي چون سقوط امپراطوري بيزانس نهضت علمي و ادبي رنسانس ، كشف راههاي دريايي ، انقلاب صنعتي و بازرگاني ، رفرماسيون مذهبي يكپارچگي فرهنگي مورد بحث بتدريج مخدوش و دستخوش دگرگوني و پراكندگي گرديد.

بخصوص در طول قرن 17 و سيماي فرهنگي كم و بيش مشخص در اروپا ظاهر گرديد كه در ادامه آنها را مورد بحث قرار خواهيم داد.

سيماي نژادي و زباني اروپا (جغرافياي زباني ):

با آنكه اكثر اروپائيان سفيد پوست هستند اما ريشه زباني مشتركي ندارند ، بر اساس مطالعاتي كه طبق همبستگي ريشه هاي زباني بعمل آمده بيش از 5/4 اروپائيان از خانواده هندو اروپايي يا آريايي هستند و كمتر از 5/1 ديگر از خانواده هاي ديگر مي باشند كه هر يك از اين خانواده ها به شاخه هاي زباني زير تقسيم مي شوند.

الف) هند و اروپايي يا آريايي

1. ژرمنها ـ (آلمانها ، اسكاتلندها ، انگليسيها ، هلنديها ، اسكانديناويها ، ايرلنديها ، فلمينگها ، اطريشيها).

2. اسلاوها ـ (روسها ، اوكراينيها ، لهستانيها ، چكها ، اسلواكها ، صربها ، كرواتها ، بلغارها).
3. روميها ـ ( فرانسويها ، اسپانيايها ، كاتالونيها ، پرتعاليها ، ايتاليا ، رومانيها ، بلژيكيها).
4. گروههاي كوچكتر نظير ـ ( يونانيها ، آلبانيها‌، ليتوانيها ، سلتي ها).

ب) ايغور ـ فنلاندي

شامل زبانهاي فنلاندي ، كارلين ، استوني ، لاپ ، مجاري و نيز فنلاندي شرق بقيه روسيه اروپايي شامل:

(موردوينيان ـ يتاك ـ كوهي ـ زبان تركي كه بوسيله اقليتهاي روسيه اروپا صحبت مي شود ارتباط و نزديكي با خانواده ايغور ـ فنلاندي دارد).

ج) باسكهاي مقيم فرانسه و اسپانيا داراي زبان خاص و منحصر به فرد خود هستند كه يا هيچ يك از خانوارهاي زباني اشاره شده ارتباطي ندارد و در ميان زبانهاي شناخته شده دنيا تا حدودي به زبان گرجي مرتبط است.

د) ساير زبانها: زبان مردم مالت كه منشعب از خانواده زبان سامي است.

در دوره استعمار مهاجرين جديدي نيز به اروپا آمده اند از جمله.