فروغی بسطامی

فروغي بسطامي

ميرزا عباس، فرزند آقاموسي بسطامي در سال 1213 هجري قمري در عتبات به دنيا آمد و شانزده سال بيش نداشت كه پدرش درگذشت و پسر تهديست و بي‌سرپرست ماند و با مادرش به ايران آمد و نزد عموي خود دوستعلي‌خان به مازندران رفت و در ساري اقامت گزيد.

ميرزا عباس سواد نداشت، اما چندان رنج برد كه نوشتن و خواندن آموخت و بيشتر اوقاتش را صرف مطالعه در ديوان غزلسرايان بزرگ مانند سعدي و حافظ كرد تا آنكه در نتيجة مطالعه و ممارست، خود نيز غزل‌هايي سرود و «مسكين » تخلص كرد. دوستعلي‌خان كه خزانه‌دار شاه بود، هنگام مراجعت از مازندران برادرزاده‌اش را نيز با خود به تهران آورد و به خدمت فتحعلي‌شاه معرفي كرد. مسكين، غزلي را كه در مدح شاه ساخته بود به عرض رسانيد و پسند افتاد و به فرمان شاه براي خدمت نزد شجاع‌السلطنه والي خراسان عازم مشهد شد. شجاع‌السلطنه مقدم او را گرامي داشت و سمت منشيگري به او داد و پس از چندي، مسكين به نام اميرزاده فروغ‌الدوله، يكي از پسران شجاع‌السلطنه تخلص خود را به « فروغي» تبديل كرد.

همين كه قاآني به خدمت شجاع‌السلطنه به خراسان درآمد، فروغي با او آشنا شد و پس از چند سال اقامت در مشهد هر دو به اتفاق شاهزاده به كرمان رفتند تا اينكه در سال 1249 كه شجاع‌السلطنه به تهران آمد، فروغي هم با او وارد تهران شد.

فروغي تا آخر سلطنت فتحعلي‌شاه و بعد چندي در دورة محمدشاه در تهران زيست و چندبار به خدمت محمدشاه رسيد و از او نوازش‌ها ديد و پس از مدتي به عتبات رفت.

پس از مراجعت از عراق به واسطة استغراق در احوال و آثار عرفا مانند بايزيد بسطامي و منصور حلاج، تغيير حال داد و از مردم دوري گزيد و زندگي را به درويشي و اعتزال گذرانيد.

داستان شوريدگي و غزل‌هاي عارفانة فروغي به سمع ناصرالدين شاه رسيد، او را خواست و ملاطفت كرد و چندان شيفتة او شد كه هر وقت غزلي مي‌سرود بر وي مي‌خواند و فروغي آن را تكميل مي‌كرد.

فروغي همچنان با وجد و حال و دور از مردم زندگي مي‌كرد و ماهي يك بار نزد شاه مي‌رفت و غزل‌هاي تازة خود را به عرض مي‌رسانيد تا آنكه در سال 1274 پس از يك كسالت شديد در شصت سالگي وفات كرد.

فروغي يكي از بهترين غزلسرايان قرون اخير است، در غزل از سعدي پيروي مي‌كند. مضامين شعري او همان است كه بارها پيش از او و پس از او در غزل فارسي تكرار شده است. اما رواني و شيوة بيان و سوز و گداز عرفاني كه در اشعارش هست، وي را در شاعري مقامي داده و موجب شهرتش شده و بعضي از غزل‌هاي او با اينكه مضمون نو و مطلب تازه‌اي ندارد، به سبب زيبايي آهنگ و فصاحت بيان، رواج و شهرت بسيار يافته است.