عبيد زاكاني

عبيد زاكاني از خاندان زاكنيان قزوين بوده و بهمين سبب به «زاكاني» اشتهار داشته و در شعر «عبيد» تخلص مي كرده است. مدتي از عمر او در خدمات ديواني و چندي در سياحت و سفر گذشته و بسال 772 هجري (=1370ميلادي) وفات يافته است.

وي در اسلوب انشاء و در سبك ظاهري اشعار خود بيشتر متتبع روش سعدي بوده و اهميت او خصوصاً در داشتن روش انتقادي و بيان مفاسد اجتماع با زباني شيرين و بطريق هزل و شوخي در آثار منظوم و منثورست. عبيد بيشتر از هر كسي وضع نا مطلوب اخلاقي و اجتماعي عهد خويش را شناخته و محيطي را كه تحت تأثير استيلاي تاتار ، وجور حكام و عممال مغول و اشوب و فتنه و قتل و غازرت و ناپايداري اوضاع و جهل و ناداني غالب زمامداران و غلبه مشتي غارتگر فاسد و نادان بوجود آمده بود ، مجسم ساخته است.

كلياد عبيد زاكاني شامل منظومها و رساله هاي منثور اوست. در ميان اين آثار مقداري اشعار جدي از قصيدها و غزلها موجودست و از آن گذشته منظومه انتقادي موش و گربه . و مثنوي عشاق نامه ، ورساله هاي اخلاق الاشراف ، ده فصل . دلگشا و صدپند را بايد از آثار خوب او شمرد.

درباره حوال و آثار اورجوع شود به: مقدمه كليات عبيدزاكاني بتصحيح و اهتمام مرحوم عبالس اقبال چاپ 1321 – تاريخ مفصل ايران ، مرحوم اقبال ، ج1، ص550-552.

آه آشتين:

در ماه بناز مي نگرد دل رباي ما                   بيگانه وار مي گذرد آشناي ما

بي جرم دوست پاي زمابر كشيده باز            تا خود چه گفت دشمن ما در قفاي ما

با هيچ كس شكايت جورش نمي كنم             ترسم بگفت و گو كشد اين ماجراي ما

مادل بدرد هجر ضروري نهاده ايم                 زيرا كه فارغست طبيب از دواي ما

بر كوه اگر گذر كند اين آه آتشي                    بي شك بسوزدش دل سنگين براي ما

قلندران:

جوقي قلندرانيم بر ما قلم نباشد                                بود و وجود مارا باك از عدم نباش

سلطان وقت خويشيم گرچه زروي ظاهر                   لشگر كشان ما را طبل و علم نباشد

مشتي مجردانيم بر فقر دل نهاده                                گرهيچمان نباشد از هيچ غم نباشد

در دست و كيسه مادينارك س نبيند                         بر سكه دل ما نقش درم نباشد

چون ما بهيچ حالي آزار كس نخواهيم                                   آزار خاطر ما شرط كرم نباشد

در راه پاكبازان گولاف فقر كم زن                               همچون عبيد هر كو ثات قدم نباشد